Γράφει η Παναγιώτα Κατωπόδη
Η Τέχνη σε κάθε της έκφανση (μουσική, ζωγραφική, χορός, γλυπτική), αναδεικνύει την ικανότητα του ανθρώπου να δημιουργεί και να βοηθάει στην αισθητική βελτίωση του κόσμου γύρω του. Η Τέχνη ως δημιουργία του ανθρώπου, να δίνει μορφή σε κάτι άμορφο, ως μία απαίτηση του εαυτού του να εκφραστεί, αποτελεί βασική ανάγκη του ανθρώπου και όχι πολυτέλεια.
Το δημιούργημα – έργο τέχνης που παράγει κάθε άνθρωπος σαν ένα κομμάτι του εαυτού μας επιθυμούμε να παραμένει αμετάβλητο στο πέρασμα του χρόνου. Το πρώτο μέλημα για την καλή διατήρηση του έργου μας είναι η επιλογή των υλικών κατασκευής που συνθέτουν το ίδιο το έργο. Γιαυτό ο καλλιτέχνης πρέπει να γνωρίζει την σύνθεση, την παθολογία και την καλύτερη μέθοδο εφαρμογής κάθε υλικού που θα χρησιμοποιήσει στην δημιουργία του έργο του. Για παράδειγμα ο εικονογράφος φορητών εικόνων σε ξύλο θα πρέπει να έχει βασικές γνώσεις των ξύλων που χρησιμοποιεί, των υλικών της προετοιμασίας, των χρωμάτων και των βερνικιών.
Η φροντίδα του όμως δεν σταματά μόνο στην καλή κατασκευή του έργου, αλλά συνεχίζει με την ευθύνη της διατήρησης του στο χρόνο, δηλαδή να επιτύχει τις συνθήκες εκείνες που είναι απαραίτητες ώστε το έργο του να διατηρηθεί ανέπαφο, από περιβαλλοντολογικούς ή άλλους παράγοντες στο χρόνο. Η ίδια ανάγκη διατήρησης απαιτείται και για τα έργα τέχνης που πέρασαν από γενιά σε γενιά είτε ως οικογενειακά κειμήλια, είτε αποκτήσαμε και πολλές φορές η αξία τους είναι μεγάλη. Οι διαδικασίες που απαιτούνται τόσο για την προληπτική συντήρηση ενός ξύλινου έργου τέχνης (ξυλόγλυπτο, φορητή εικόνα), οι μέθοδοι συντήρησης μιας φορητής εικόνας σε ξύλο και των στρωμάτων που την συνθέτουν, αποτελούν αντικείμενο μελέτης και εφαρμογής εξειδικευμένων τεχνιτών.
Το πρωταρχικό μέλημα του συντηρητή είναι να εξασφαλίζεται η δομική σταθερότητα των αντικειμένων και η αισθητική τους αρτιότητα λαμβάνοντας υπόψη το υπόβαθρο του καλλιτέχνη, την τεχνική, την τεχνοτροπία, την χρονική περίοδο στην οποία εντάσσεται το έργο αλλά και το πέρασμα του χρόνου. Τα στάδια που θα ακολουθήσει ο τεχνίτης είναι περιλαμβάνουν τη στερέωση, τον καθαρισμό, την ενίσχυση του υποβάθρου των έργων, την απαλλαγή τους από προγενέστερες επεμβάσεις (επιζωγραφήσεις, στερεώσεις με ακατάλληλα υλικά) και τέλος την αισθητική αποκατάσταση. Η συντήρηση ενός έργου γίνεται στο πλαίσιο πάντα των διεθνών κωδίκων ηθικής και δεοντολογίας που αφορούν στους τομείς της συντήρησης πολιτιστικών αγαθών.
Η εξέλιξη των επιστημών, και ιδιαίτερα των θετικών επιστημών, βοήθησε στην βαθύτερη κατανόηση των έργων του ανθρώπου και της δραστηριότητας του ανά τους αιώνες. Σήμερα ο τεχνίτης-συντηρητής έχει την βοήθεια τεχνολογικών μεθόδων και εφαρμογών για να επιτύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για το Έργο Τέχνης. Πολύ πριν τα τεχνολογικά επιτεύγματα των τελευταίων δύο αιώνων, η συντήρηση των έργων πολιτιστικής κληρονομιάς γινόταν σύμφωνα με την τεχνική και εμπειρική γνώση της εποχής. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η συντήρηση των έργων τέχνης είχε κυρίως χαρακτήρα επισκευής, ώστε το καλλιτεχνικό δημιούργημα να μπορούσε να αντέξει στο χρόνο.
Μία από της επιστήμες που τέθηκε στην υπηρεσία των συντηρητών είναι η Αρχαιομετρία. Η Αρχαιομετρία χρησιμοποιεί τις παλαιότερες γνώσεις μαζί με νέες καινοτόμες μεθοδολογίες, έχοντας ως στόχο την μελέτη αντικειμένων μεγάλης πολιτιστικής και εικαστικής αξίας. Επίσης η συνεργασία του συντηρητή με άλλους συναφείς επιστημονικούς κλάδους είναι απαραίτητη για την διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, όπως σαφώς αναφέρεται στο άρθρο15, του Κώδικας Δεοντολογίας του Επαγγέλματος του Συντηρητή Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης: «Όταν είναι αναγκαίο ο Συντηρητής συνεργάζεται, στα πλαίσια ενός θεσμοθετημένου διεπιστημονικού πλαισίου για τη συντήρηση και προστασία των αγαθών της πολιτιστικής κληρονομιάς, με άλλους επιστήμονες, ειδικούς στην εφαρμοσμένη έρευνα και στην ανάλυση, ιστορικούς τέχνης, αρχαιολόγους κ.α. και συμπράττει στην πλήρη ανταλλαγή πληροφοριών σχετικών με το συντηρούμενο έργο».
