Γράφει ο Φώτης Περατάκης
Οι ικανότητες και οι δεξιότητες αποτελούν στον σύγχρονο κόσμο σημαντικές έννοιες που σχετίζονται με την ανάπτυξη των ανθρώπων και των κοινωνιών.
Παρόλο που συχνά χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα, οι δύο αυτές έννοιες διαφέρουν μεταξύ τους. Η εκπαίδευση επίσης διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων, καθώς καταρτίζει τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής. Μια σημαντική πρωτοβουλία στον τομέα αυτό είναι το Πλαίσιο Αναφοράς Ικανοτήτων για Δημοκρατικό Πολιτισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Οι ικανότητες αναφέρονται στις καταστάσεις όπου κάποιος είναι ικανός να κάνει κάτι. Αποτελούν τις αρχικές δυνατότητες που κάποιος έχει να αντιμετωπίζει και να αναλαμβάνει συγκεκριμένες προκλήσεις. Για παράδειγμα, η ικανότητα να επικοινωνείς σε μια ξένη γλώσσα είναι μια ικανότητα που δίνει στο άτομο τη δυνατότητα να επικοινωνεί με άλλους από διαφορετικές κουλτούρες. Οι ικανότητες είναι συχνά αποτέλεσμα της φυσικής κληρονομιάς, αλλά επίσης επηρεάζονται από την εκπαίδευση και την εμπειρία.
Από την άλλη πλευρά, οι δεξιότητες αφορούν την ικανότητα ενός ατόμου να εφαρμόζει ή να χρησιμοποιεί τις γνώσεις και τις ικανότητές του σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Για παράδειγμα, η δεξιότητα να οδηγείς ένα αυτοκίνητο απαιτεί την εφαρμογή των γνώσεων σου για τους κανόνες της οδικής κυκλοφορίας και τη χρήση των ικανοτήτων σου για την ελέγχου του οχήματος. Οι δεξιότητες αποκτώνται μέσω εξάσκησης και εμπειρίας, και μπορούν να αναπτυχθούν με τη σωστή εκπαίδευση.
Η εκπαίδευση παίζει κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη τόσο των ικανοτήτων όσο και των δεξιοτήτων.
Μέσω της εκπαίδευσης, οι άνθρωποι αποκτούν τις απαραίτητες γνώσεις και ικανότητες για να λειτουργούν αποτελεσματικά στην κοινωνία. Οι εκπαιδευτικές διαδικασίες προωθούν την ανάπτυξη κριτικής σκέψης, δημιουργικότητας, συνεργασίας και κρίσης αξιών. Αυτές οι ικανότητες και δεξιότητες είναι απαραίτητες για τη σύγχρονη ζωή και τη συμμετοχή σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Μία σημαντική πρωτοβουλία από το 2018 είναι το Πλαίσιο Αναφοράς Ικανοτήτων για Δημοκρατικό Πολιτισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το πλαίσιο αυτό παρέχει ένα κοινό σύνολο αξιολογικών κριτηρίων για την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την ενεργό συμμετοχή στη δημοκρατική ζωή. Αναγνωρίζει τη σημασία της κριτικής σκέψης, της διαπολιτισμικής κατανόησης, της επικοινωνίας και της κοινωνικής συνοχής στη σύγχρονη κοινωνία. Το πλαίσιο αυτό παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για την εκπαίδευση, την αξιολόγηση και την αναγνώριση των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνία και τη δημοκρατική διαδικασία. Αποτελεί μία καινοτομία που υιοθετείται από τα εκπαιδευτικά συστήματα, γιατί όντως περιλαμβάνει τις δεξιότητες του 21ου αιώνα και επεκτείνεται σε στάσεις και αξίες που είναι θεμελιώδεις για μία καλή ζωή σε όλα τα επίπεδα.
Στην Ελλάδα το Πλαίσιο Αναφοράς Ικανοτήτων για Δημοκρατικό Πολιτισμό έχει ήδη εισαχθεί στην Εισαγωγική Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών ενώ το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο έχει ολοκληρώσει ένα μεγάλο project για την ένταξή τους στην εκπαίδευση των φοιτητών, STEP UP-DC και το 2024 εγκαινιάζει ένα διεθνές Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, με τίτλο Identity, Education and Competences for Democratic Culture/ Ταυτότητα, Εκπαίδευση και Ικανότητες για Δημοκρατικό Πολιτισμό, το οποίο θα διδάσκεται στην ελληνική και αγγλική γλώσσα και θα διαρκεί ένα έτος.
Το Learn Inn Ε.Κ.Π.Α. καινοτομεί στη διάχυση του Πλαισίου και της ικανότητας των εκπαιδευτικών να το χρησιμοποιήσουν στην τάξη και προσφέρει εντελώς δωρεάν ένα τρίμηνο πρόγραμμα εξ αποστάσεως επιμόρφωσης με κάθε εγγραφή σε πρόγραμμα πλέον των 6 μηνών. Το πρόγραμμα έχει τίτλο: «Παιδαγωγικές Προσεγγίσεις, Μέθοδοι Διδασκαλίας και Αξιολόγησης για μία Δημοκρατική Εκπαίδευση».
