Γράφει ο Μάριος Κουκουνάρας-Λιάγκης
Η βιωματική μάθηση ουσιαστικά αναφέρεται στις διεργασίες του βιώματος. Στη γνώση που αποκτιέται μέσω της εμπειρίας στην κοινότητα και επιβιώνει στη ζωή αυτών που την κατακτούν. Στην εκπαίδευση η βιωματικότητα των εμπειριών και η δράση νοηματοδοτούν κάθε νέα γνώση και την τοποθετούν ακριβώς στο κέντρο της μαθησιακής και εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ωστόσο αυτά τα θέματα και οι όροι μελετώνται και προσεγγίζονται από διαφορετικές ερευνητικές, μεθοδολογικές και ιδεολογικές οπτικές, με αποτέλεσμα να επικρατεί σύγχυση.
Τι σημαίνει στα αλήθεια να σχεδιάζεις μία διδασκαλία με βάση το βίωμα;
Στη βιωματική μάθηση η επικέντρωση του μαθήματος και της διδασκαλίας στα βιώματα των μαθητών ενισχύει περαιτέρω την προσωπική και κοινοτική αυτονομία. Το πρόσωπο που δρα, εργάζεται, σκέφτεται, οργανώνεται και εκφράζεται ελεύθερα μαζί με άλλους, στο πλαίσιο μίας ομάδας, που σέβεται τα βιώματά τους και παράγει νέα, κοινά βιώματα. Έτσι, γίνεται ένας άνθρωπος που καταφέρνει στη ζωή του να είναι χειραφετημένος, αυτοδιοικούμενος, αυτοοργανούμενος και αυτοεκφραζόμενος με συλλογική ευθύνη και ενδιαφέρον για τους άλλους (Χρυσαφίδης, 2002, σ. 21, Γρόλλιος, 2013). Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί εύκολα από το εκπαιδευτικό σύστημα, απλά και αυτόματα, με τον εκσυγχρονισμό της διδακτέας ύλης, η οποία γίνεται από πάνω προς τα κάτω, από ένα Υπουργείο που απαοφασίζει τι θα μάθουν όλοι οι μαθητές και όλες οι μαθήτριες σε κάθε γωνιά της χώρας. Πόσο λαμβάνει υπόψη η επιλογή αυτή το πολιτισμικό, κοινωνικό πλαίσιο του παιδιού, τις δυνατότητες ή ιδιαιτερότητές του, τα προβλήματα ή τα τοπικά ζητήματα, που μπορεί να αντιμετωπίζει;
Η βιωματική μάθηση αφορά τη μέθοδο διδασκαλίας και τη μαθησιακή διαδικασία και φαίνεται να στηρίζεται στην εμπειρία των μαθητών και στη κοινοτική δυναμική της ομάδας. Η γνώση παράγεται από την αλληλεπίδραση των προσώπων και του περιβάλλοντος, των προσώπων μεταξύ τους και των προσώπων και του γνωστικού αντικειμένου. Στη διδακτική πράξη οι άμεσες καταστάσεις και εμπειρίες είναι αυτές που σηματοδοτούν κατά κύριο λόγο τη διαδικασία. Τα αντικείμενα διαπραγμάτευσης ανασύρονται και ανακαλύπτονται από τους ίδιους τους μαθητές και τις μαθήτριες και, εφόσον αυτά έχουν σχέση με τη ζωή τους, μετασχηματίζονται σε γνώση.
Δεν σημαίνει στη βιωματική μάθηση ότι όλα τα ενδιαφέροντα των μαθητών/-τριών μεταφέρονται στο κέντρο της διδασκαλίας και ότι το μάθημα στην τάξη γίνεται μια πληθωρική παρουσίαση κοινωνικών καταστάσεων που προετοιμάζουν τον νέο άνθρωπο για τη ζωή.
Η επιλογή των βιωμάτων που θα προκαλέσουν το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή και θα δώσουν το έναυσμα για δράση είναι: α) η ένταση του προβληματισμού του μαθητή/της μαθήτρις -να μην είναι απλά ένας αυθορμητισμός ή πρόσκαιρο ενδιαφέρον, β) η εγγύτητα με τη ζωή τους -να έχουν σχέση με τη ζωή τους, κυρίως, στο παρόν και στο μέλλον γ) η σχέση το
υς με το πλαίσιο του σχολείου -να αφορά τον μικρό-κοσμο του σχολείου, της περιοχής και του τόπου, δ) η διασύνδεσή τους με τα γνωστικά αντικείμενα του Αναλυτικού Προγράμματος και ε) η ευρύτητα των βιωμάτων -να αφορά τη μονάδα, αλλά και όσους περισσότερους γίνεται από τα μέλη της κοινότητας (Χρυσαφίδης, 2002, σσ. 29-30).
Σημασία, ασφαλώς, έχει οι καταστάσεις που βιώνουν οι μαθητές και οι μαθήτριες στην τάξη και έξω από αυτή, αλλά πάντα στο πλαίσιο του μαθήματος, να είναι όσο πιο αυθεντικές γίνεται και να τις βιώνουν σε ασφαλές περιβάλλον, όπως είναι το σχολικό, για να μπορούν να εκφρασθούν και να συναισθανθούν ελεύθερα, χωρίς να εκτίθεται, σε αυτήν την κρίσιμη ηλικία, η προσωπική τους ζωή (Κουκουνάρας Λιάγκης, 2009; 2015; 2019). Αυτό εξασφαλίζεται, σήμερα, με τις σύγχρονες μεθόδους και τις διδακτικές τεχνικές της βιωματικής μάθησης και πολυτροπικής διδασκαλίας (Κουκουνάρας Λιάγκης 2011; 2019), αλλά και από μεθόδους, που στηρίζονται στις κατακτήσεις της νεωτερικής εκπαίδευσης και στηρίζονται στην εμπειρία, όπως τα σχέδια δράσης (μέθοδος project), η ομαδοσυνεργασία, η επίλυση προβλημάτων, η υποστηρικτική διδασκαλία κ.ά. (Φρυδάκη, 2009). Ακόμη υπάρχουν πολλές τεχνικές που χρησιμοποιούν τις τέχνες στην Εκπαίδευση και λογοτεχνικά ή πολυτροπικά κείμενα.
Όλες κατφέρνουν να υπηρετήσουν τη βιωματική μάθηση και να προσφέρουν πολύτιμη εμπειρία στον άνθρωπο, γνώση δηλαδή που θα χρησιμοποιήσει, για να κατανοήσει άλλες εμπειρίες στη ζωή του.
