Γράφει η Στουφή Ιωάννα
Στη βυζαντινή ζωγραφική δε ζωγραφίζουμε με χρώματα αλλά με φως. Κι ετούτο δεν είναι τίποτα μυστηριακό και μεταφυσικό που έχει να κάνει με την σύλληψη απεικόνιση του ακτίστου φωτός κτλπ.
Ζωγραφίζουμε καταρχάς με φως γιατί μόνον ετσι γίνεται να εκφραστεί ο λόγος της εκκλησίας του Χριστού που είναι η υπέρβαση των μάταιων συγκρούσεων, η συμφιλίωση των αιματηρών αντιθέσεων και η ενότητα σε κοινό λόγο και σε μια κοινή ενέργεια που θεραπεύει τη ζωη ολάκερη και η τελική ενότητα όλων των κτιστών στο Χριστό, μια επι γης ειρήνη.
Σήμερα που είναι της Μεταμορφώσεως του Χριστού θα προσπαθήσω αν εξηγήσω πως γίνεται αυτή η μεταμόρφωση των υλικών χρωμάτων σε φως για νάχεις παράδειγμα και στη ζωη.
Στη βυζαντινή ζωγραφική ξεκινάμε πάντα απο ενα βαθύ χρώμα (προπλασμός) που φροντίζουμε όμως να ειναι θερμό ετσι ώστε να είναι φορτισμένο με ενέργεια και κίνηση ως προς την αίσθηση του θεατή.
Επάνω σε αυτό τοποθετούμε σταδιακά και με τάξη αυστηρή άλλα ημιδιάφανα χρώματα ανοιχτότερα ( φωτεινότερα) και ψυχρότερα (και μόνον η προσθήκη του λευκού αρκεί γιαυτό). Ετσι στην πράξη δημιουργούμε μια κίνηση-ενέργεια απο ενα σκούρο προς ενα ανοιχτό χρώμα και ταυτόχρονα απο ενα θερμό προς ενα ψυχρό. Με τον τρόπο αυτό το πιο μακρυνό σημείο της φόρμας μας (αυτό που θα ήταν η σκιά στη δυτική ζωγραφική) δεν είναι σκοτεινο και αδρανές αλλά είναι εξίσου ενεργό με τα “φώτα” . Ετσι διατηρείται η ενότητα στην φόρμα και δεν δημιουργείται κίνηση προς ενα βάθος πίσω απο την επιφάνεια του πίνακα, που δεν υφίσταται ως έννοια και πραγματικότητα στην βυζαντινή ζωγραφική.
Εδω ολα εκκινούν απο την επιφάνεια της εικονας και έρχονται προς τα εξω προς τη μεριά του εκκλησιάσματος προς τον χωρόχρονο της Θείας Λειτουργίας, όπου επιχειρείται η των πάντων ενότητα αναλόγως των πνευματικών προϋποθέσεων των ανθρώπων. Απουσίαζει στη ζωγραφική, όπως και στη πραγματική ζωη της Εκκλησίας η εκστατική δραπέτευση και φυγή σε μια άλλη υπερβατική πραγματικότητα εκτός της ιστορίας. Η συνάντηση και η ένωση γίνεται εδω οσο κι αν παραπέμπει και αλλού.
Με τον τρόπο αυτό, αν και χρησιμοποιούνται χρὠματα διάφορα στη βυζαντινή ζωγραφική, αφού έχουμε πολύχρωμους προπλασμούς (τοπικά χρώματα) για τα διάφορα αντικείμενα και υποκείμενα, εν τέλει ολα αυτά τα χρώματα μεταμορφώνονται σε φως-ενέργεια που λειτουργεί εκκλησιολογικά και ενώνει οσα ειναι απόντα με τους παρόντες σε μια οργανική ενότητα .
Το χρώμα χωρίς να χάσει τη φύση του και την υπόστασή του, λειτουργεί πλέον διαφορετικά. Δεν χαρακτηρίζει και δεν διακρίνει απλώς αντιστικτικά τα πράγματα μεταξύ τους, λ.χ τη γαλάζια θάλασσα απο τα κόκκινα τριντάφυλλα και τα κίτρινα χρυσάνθεμα. Το χρὠμα-φως ενώνει τα πράγματα μεταξύ τους αλλά κυρίως-με τη συνδρομή βεβαίως και του σχεδιασμού- παροντοποιεί τα πράγματα, τα φέρνει στον λειτουργικό χωρόχρονο της Θείας Λειτουργίας, τα κάνει να είναι παρόντα και σε σχέση με τους ζώντες πιστούς.
Ετσι ολα είναι εδω στη γιορτή της ζωης, στην των πάντων ένωση, στη Θεία Ευχαριστία, στην καλή χαρά Θεού και ανθρώπων. Γιατί μέσα στο φως ολα γίνονται φως και αγαπητική ενότητα.
