Γράφει η Λήδα Αναγνωστάκη
Στο σύντομο αυτο άρθρο θα θίξω ένα θέμα που αφορά τα παιδιά και την εκπαίδευση αυτών, ένα θέμα που απασχολεί πολύ όσους/ες ασχολούνται με την εκπαίδευση, αλλά και όσους/ες έχουν οποιαδήποτε συστηματική επαφή με παιδιά, για παράδειγμα τους γονείς των παιδιών. Πρόκειται για την πολύ συχνή ερώτηση: μιλάμε στα παιδιά για τα δύσκολα που συμβαίνουν γύρω μας; Και αν ναι, πώς; Σε αυτό το μικρό άρθρο θα επικεντρωθώ σε θέματα που αφορούν την επικαιρότητα (πχ. πόλεμοι) και δεν θα μιλήσουμε για δύσκολα πράγματα που μπορεί να συμβαίνουν σε μία οικογένεια (πχ. ένας θάνατος ή ένα διαζύγιο), αν και οι βασικές αρχές του αν και πώς μιλάμε στα παιδιά παραμένουν οι ίδιες και στις δύο περιπτώσεις.
Οι πιο πολλοί ενήλικες τρομάζουμε στη σκέψη ότι πρέπει να εισάγουμε τα παιδιά στην πραγματικότητα, στα δύσκολα που συμβαίνουν. Έχουμε ανάγκη να κρατήσουμε αυτό που ονομάζουμε «παιδική αθωότητα». Και γράφω «έχουμε ανάγκη» γιατί τις περισσότερες φορές περί αυτού πρόκειται: για τη δική μας ανάγκη και όχι για τη ανάγκη των παιδιών. Για την ακρίβεια, αν δεν μιλάμε στα παιδιά (πάντα φιλτραρισμένα, αλλά με ειλικρίνεια) για τα δύσκολα που συμβαίνουν, μάλλον προκαλούμε το αντίθετο: τα παιδιά να αισθάνονται ανασφαλή καθώς καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν πράγματα που οι μεγάλοι δεν αντέχουν να μιλήσουν για αυτά άρα πρόκειται για πράγματα μη διαχειρίσιμα.
Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, πιο αναλυτικά το θέμα του πολέμου. Το τελευταίο διάστημα έχουμε ζήσει πολύ δύσκολες καταστάσεις. Μετά από πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα πόλεμοι έχουν ξεσπάσει στη γειτονιά μας (Ουκρανία, Ισραήλ/Παλαιστίνη). Μιλάμε, λοιπόν, στα παιδιά για αυτά τα δύσκολα πράγματα; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα (πρέπει να) είναι απλή: «Φυσικά και μιλάμε». Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να μάθουν τι συμβαίνει στον κόσμο δίπλα τους από εμάς (τους έμπιστους ενήλικες), όχι γιατί θα πρέπει από νωρίς να βιώσουν τη σκληρότητα της ζωής, αλλά γιατί αυτή τη σκληρότητα έτσι και αλλιώς την αντιλαμβάνονται (κάποια κουβέντα θα ακούσουν, κάτι θα δουν στην τηλεόραση, κάποιος θα αναφέρει κάτι). Αν εμείς δεν μιλήσουμε στα παιδιά για τα δύσκολα, θα τρομοκρατηθούν ακόμα περισσότερο (η φαντασία είναι πάντα πιο τρομακτική) -και το πιο σημαντικό: θα θεωρήσουν ότι εμείς δεν είμαστε αρκετά ικανοί ώστε να μας εμπιστευτούν, να μας μιλήσουν για τα δύσκολα γενικά, και τα δικά τους δύσκολα ειδικά. Αν δεν μιλάμε στα παιδιά το μήνυμα που περνάει είναι: «υπάρχουν πράγματα για τα οποία δεν μιλάμε». Ωστόσο, το μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε στα μικρά παιδιά είναι ακριβώς το αντίθετο: «Μιλάμε για τα πάντα».
Άλλο είναι το δύσκολο ερώτημα: «Πώς μιλάμε;» Ο τρόπος οφείλει να είναι αναπτυξιακά κατάλληλος και οι λεπτομέρειες τόσες όσες μπορούν να ακούσουν και να μεταβολίσουν τα παιδιά. Το κεντρικό ζητούμενο, ωστόσο, είναι ότι η συζήτηση για τα δύσκολα θέματα με τα παιδιά πρέπει να συνοδεύεται από την ασφάλεια ότι οι έμπιστοι ενήλικες θα τα προστατεύσουν και ότι όποιο συναίσθημα και αν βιώσουν (στεναχώρια, θυμό, φόβο) θα το αντέξουν.
Ας σκεφτούμε περισσότερο για αυτά τα δύσκολα θέματα μέσα από περιστατικά που περιγράφουν απόφοιτες του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ από την εργασία τους μέσα σε τάξη νηπιαγωγείου.
