Γράφει ο Μάγος Κώστας
Στο πλαίσιο ενός ευρύτερου ορισμού, με τον όρο «διαπολιτισμική ικανότητα» προσδιορίζεται η ικανότητα διαχείρισης των πολιτισμικών διαφορών που προκύπτουν από την καθημερινή μεταβολή, δηλαδή ουσιαστικά η ικανότητα διαχείρισης νέων και άγνωστων μέχρι τότε πολιτισμικών πλαισίων (Byram, Nichols & Stevens, 2001:146). Περισσότερο αναλυτικά ο Byram (1997) περιγράφοντας τη διαπολιτισμική ικανότητα προσδιορίζει τέσσερις επιμέρους δεξιότητες: η πρώτη εστιάζει στη δεξιότητα να προσεγγίζει κανείς γνωστικά ένα πολιτισμό και να αξιοποιεί τη γνώση αυτή στην πράξη στο πλαίσιο της επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Η δεύτερη αφορά στη δυνατότητα να μπορεί κανείς να ερμηνεύει και να κατανοεί τα χαρακτηριστικά ενός άλλου πολιτισμού και να τα συσχετίζει με εκείνα του δικού του πολιτισμού. Η τρίτη περιλαμβάνει τη δεξιότητα να αξιολογεί με κριτικό τρόπο και χρησιμοποιώντας σαφή κριτήρια τις αντιλήψεις, τις πρακτικές και τα προϊόντα τόσο του πολιτισμού που ανήκει ο ίδιος όσο και άλλων πολιτισμών. Τέλος, η τέταρτη συνδέεται με την δεξιότητα να είναι ανοικτός και έτοιμος να αμφισβητήσει στερεότυπα, προκαταλήψεις και αρνητικές απόψεις τόσο για το δικό του όσο και για τους άλλους πολιτισμούς. […]
H Kodric (2019) συνδέει τη διαπολιτισμική ικανότητα με το «διαπολιτισμικό κεφάλαιο» που χρειάζεται να αποκτήσει το κάθε άτομο. Το διαπολιτισμικό κεφάλαιο είναι αντίστοιχο με το πολιτισμικό κεφάλαιο, στο οποίο αναφέρεται ο Burdieu και περιλαμβάνει τόσο γνώσεις όσο και πρακτικές που πρέπει να διαθέτει ένα άτομο προκειμένου να μπορεί να αλληλεπιδρά θετικά στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας κοινωνίας. Αντίστοιχα, ο Crouch (2008:195) χρησιμοποιεί τον όρο «διαπολιτισμικό γραμματισμό», ορίζοντας μια ενεργητική διαδικασία που περιλαμβάνει εκείνες τις δεξιότητες που μπορούν να οδηγήσουν από την γνώση της κουλτούρας και της ταυτότητας του εαυτού σε μια περισσότερο ενσυναισθηματική, αναλυτική και κριτική ανάγνωση των πολιτισμικών χαρακτηριστικών.
Συνθέτοντας τα προηγούμενα, μπορεί να ειπωθεί ότι η διαπολιτισμική ικανότητα είναι η ικανότητα μετασχηματισμού και υπέρβασης. Μετασχηματισμού δυσλειτουργικών αντιλήψεων και στάσεων που βλέπουν την ταυτότητα ως κάτι στατικό και αναλλοίωτο και υπέρβασης των πολιτισμικών ατομικών ορίων όσο αυτά τα όρια λειτουργούν περιοριστικά και ανασταλτικά στην ανθρώπινη επικοινωνία. Υπέρβαση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων που συχνά καθορίζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και πράττουμε και ανάπτυξη ικανοτήτων λειτουργίας σε πολιτισμικά πλαίσια που δεν γνωρίζαμε στο παρελθόν, δηλαδή ανάπτυξη ικανοτήτων διαχείρισης του νέου και του αγνώστου.
Την αναγκαιότητα της υπέρβασης προηγουμένων αντιλήψεων και στάσεων και άνοιγμα προς μια νέα παγκόσμια ταυτότητα απέδωσε χαρακτηριστικά σε μια ομιλία του ο Vachlav Havel (στο Kim, 2001:235) «Υπέρβαση, σαν ένα
χέρι που δίνουμε στους κοντινούς μας, στους ξένους, στην ανθρώπινη κοινότητα, σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς, στην φύση, στον κόσμο. Υπέρβαση, σαν μια βαθιά ανάγκη να είμαστε σε αρμονία ακόμη και με αυτά που εμείς δεν είμαστε, που δεν κατανοούμε, που μας φαίνονται απόμακρα σε χρόνο και τόπο, αλλά με τα οποία είμαστε με έναν μυστηριώδη τρόπο ενωμένοι, γιατί μαζί με μας, όλα αυτά δημιουργούν την μοναδικότητα του κόσμου μας. Υπέρβαση, ως η μόνη πραγματική εναλλακτική στην ύπαρξή μας». […]
Σύμφωνα με τους Magos & Simopoulos (2009) προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να προωθήσουν τη διαπολιτισμική ικανότητα στις τάξεις τους, είναι απαραίτητο να την διαθέτουν οι ίδιοι. Είναι απαραίτητο να έχουν ήδη οι ίδιοι κατακτήσει εκείνες τις γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις που ορίζουν το πλαίσιο μιας διαπολιτισμικής επικοινωνίας, δηλαδή μιας επικοινωνίας που σέβεται την ετερότητα σε όλες τις διαστάσεις, ενώ συγχρόνως προωθεί την αλληλογνωριμία, την αρμονική συνύπαρξη και την πολιτισμική ανταλλαγή.
O εκπαιδευτικός που διαθέτει διαπολιτισμική ικανότητα λαμβάνει υπόψη τις πολιτισμικές αναφορές και αξίες, καθώς και τους τρόπους μάθησης όλων των μαθητών, ανεξαρτήτως της εθνοπολιτισμικής καταγωγής τους. Αξιοποιεί το πολιτισμικό κεφάλαιο που μεταφέρουν, τα βιώματα και τις εμπειρίες τους, καθώς και τα πολιτισμικά πλαίσια αναφοράς τους με βασικό σκοπό να κάνει τη διαδικασία διδασκαλίας και μάθησης περισσότερο ενδιαφέρουσα και αποτελεσματική για όλους.
*Από το βιβλίο: Μάγος, Κ. (2022). Το πέταγμα του Ερόλ. Κριτική διαπολιτισμική εκπαίδευση στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία. Αθήνα: Gutenberg [σελ. 173-176]
