γράφει ο Μάριος Κουκουνάρας Λιάγκης, Αν. Καθηγητής Παιδαγωγικής Επιστήμης και Θρησκευτικής Εκπαίδευσης, Ε.Κ.Π.Α.
Οι αλλαγές τα προηγούμενα χρόνια στο Μάθημα των Θρησκευτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και τα προβλήματα, που προκάλεσαν, κατέστησαν αναγκαία την ανάπτυξη νέων Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) και τη συγγραφή βιβλίων για κάθε τάξη. Τα νέα ΠΣ έχουν δημοσιευθεί ήδη σε .Φ.Ε.Κ.
Τι καθιστά αναγκαίο ένα σύγχρονο και δυναμικό ΠΣ Θρησκευτικών;
- Η ενίσχυση και η εμπέδωση της θρησκευτικής συνείδησης των ορθόδοξων μαθητών και μαθητριών και η σπουδή της παράδοσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως ζωντανού και λειτουργικού στοιχείου της ιστορικής ταυτότητας και του πολιτισμού τους, και κατ’ επέκταση η συστατική παράμετρος του δημόσιου χώρου.
- Η συνειδητοποίηση της σημασίας της χριστιανικής παράδοσης ως πυλώνα πολιτισμού στον Ευρωπαϊκό χώρο και όχι μόνο και γόνιμη αφετηρία ανθρωπολογικών απαντήσεων σε μια εποχή αβεβαιότητας και τεχνολογικής υπερ-ανάπτυξης.
- Η κατανόηση των θρησκειών και των θρησκευτικών και μη θρησκευτικών ρευμάτων που συνθέτουν τον σύγχρονο πολιτισμικό μετασχηματισμό.
Πώς μπορεί ένα σύγχρονο και δυναμικό ΠΣ Θρησκευτικών να επιδράσει δημιουργικά;
Το μάθημα των Θρησκευτικών προτάσσει την ανάπτυξη του ανθρώπου ως ενιαίας ψυχοσωματικής οντότητας. Μπορεί να συντελέσει στην ανάπτυξη της ταυτότητας του προσώπου, αποτελώντας παράγοντα ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης, της ενσυναίσθησης αλλά και της ψυχικής ανθεκτικότητας των νέων ανθρώπων. Το μορφωτικό του περιεχόμενο αξιολογείται ως μία πρόταση προσανατολισμού του βίου του ανθρώπου και ως ζωτικό σημείο αναφοράς για την ανακάλυψη απαντήσεων σε βασικά υπαρξιακά ερωτήματα που απασχολούν τον άνθρωπο.
Τι νέο κομίζουν τα νέα Προγράμματα Σπουδών;
Η διδακτέα ύλη αναπτύσσεται σπειροειδώς σε τέσσερεις κύκλους (Γ΄ και Δ΄ Δημοτικού, Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού, Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου, Α΄, Β΄, Γ΄ ΓΕΛ και ΕΠΑΛ), με βάση τα οκτώ σημαντικά Θεματικά Πεδία (Θεός, Δημιουργία – Πτώση, Άνθρωποι του Θεού και Ενανθρώπηση – Χριστός, Εκκλησία – Λατρεία – Αγία Γραφή, Βασιλεία του Θεού, Χριστιανική Ζωή, Θρησκεία/-ες – κοσμοθεωρίες (διακριτά)), που πρέπει να γνωρίζει κάθε μαθητής/τρια και την αναπτυξιακή ηλικία τους. Αυτό σημαίνει ότι τα Θεματικά Πεδία επαναλαμβάνονται τέσσερεις φορές επί τη βάσει τριών κριτηρίων επιλογής.
- την ανταπόκρισή του στο επίπεδο ανάπτυξης και στις προσληπτικές ικανότητες των μαθητών/τριών
- τη συμβολή τους στη θρησκευτική και ηθική ανάπτυξη των μαθητών/τριών
- τον βαθμό ανταπόκρισής του στις πνευματικές αναζητήσεις και τις υπαρξιακές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου.
Τα νέα ΠΣ έχουν ως αφετηρία τα μαθησιακά αποτελέσματα, δηλαδή όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει ο/η μαθητής/τρια, να κατανοεί και να μπορεί να εφαρμόσει μετά την ολοκλήρωση κάθε μαθησιακής διαδικασίας.
Για να γίνει αυτό εφικτό η διδασκαλία σχεδιάζεται και πραγματοποιείται με βάση τις αρχές της Βιωματικής Μάθησης και αξιοποιεί ποικίλες στρατηγικές και τεχνικές διδασκαλίας
Η βιωματικότητα μαζί με την πολυτροπικότητα (χρήση όχι μόνο γραπτών κειμένων, αλλά και ήχου, εικόνας κ.λπ) και την καθολική συμμετοχή καθίστανται κομβικής σημασίας. Οι μαθητές/τριες εμπλέκονται ενεργά σε δραστηριότητες προκειμένου να κατανοήσουν μέσα από βιωματικές δράσεις τα θέματα και τις έννοιες που απαρτίζουν το κάθε θεματικό πεδίο του ΠΣ.
Η διδασκαλία προϋποθέτει τη χρήση στην τάξη σχολικού εγχειριδίου, το οποίο μάλιστα θα προκαλεί σε εργασία και συνεργασία και θα συνδέεται με ψηφιακό υλικό, που θε είναι χρήσιμο. Για πρώτη φορά μάλιστα θα εγκρίνονται μέχρι τρία βιβλία σε κάθε τάξη (πολλαπλό βιβλίο) και ο/η εκπαιδευτικός θα επιλέγει ανάλογα με το μαθητικό δυναμικό ποιο θα χρησιμοποιεί.
Εννοείται ότι στον σχεδιασμό διδασκαλίας η τελική επιλογή για τον βαθμό χρήσης του βιβλίου ανήκει στον/στην εκπαιδευτικό.
Οι αλλαγές στο Μάθημα των θρησκευτικών, λοιπόν, είναι προ των πυλών και είναι καλό να είμαστε έτοιμοι ώστε να τις εντάξουμε κριτικά στη μέχρι τώρα εμπειρία μας και να αναπλαισιώσουμε το εκπαιδευτικό μας έργο ώστε να υπηρετήσουμε τη σύγχρονη και δυναμική φυσιογνωμία του μαθήματος, που θα διατηρήσει και τη θέση του στο σχολείο.
O Μάριος Κουκουνάρας Λιάγκης, είναι Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος και Εκπαιδευτής του προγράμματος “Παιδαγωγική & Διδακτική Μεθοδολογία της Θρησκευτικής Εκπαίδευσης”
