Ποιοτική έρευνα και η ταυτότητα του ποιοτικού ερευνητή/τριας

Γράφει ο Αθανάσιος Βέρδης
Η ποιοτική έρευνα είναι και τρόπος ζωής στους ερευνητές και τις ερευνήτριες και όχι μόνο ένας τρόπος συλλογής και περιγραφής δεδομένων. Είναι ένας τρόπος να βλέπει κανείς τα πράγματα.
Όπως υποστηρίζει o Patton 13, «η ποιοτική έρευνα βασίζεται στις δεξιότητες, τηςικανότητες, την κατάρτιση και την διορατικότητα του ερευνητή και της ερευνήτριας. Βασίζεται,
σε τελική ανάλυση, στην ευαισθησία και το στιλ γραφής του συγγραφέα». Στην εθνογραφία για παράδειγμα, ο ερευνητής ή η ερευνήτρια θα πρέπει να μπορούν να λειτουργούν προσωπικά ως διαμεσολαβητές και ως όργανα κατανόησης και ερμηνείας της κουλτούρας της ομάδας ανθρώπων που ερευνούν και να μπορούν να βυθίζονται και να εντάσσονται σε αυτή. Στη φαινομενολογία, οι ερευνητές και οι ερευνήτριες θα πρέπει να μπορούν να θέτουν τις τις έννοιες σε εισαγωγικά, να στρέφουν την προσοχή τους στα φαινόμενα, να τα απομειώνουν από τις καθιερωμένες ερμηνείες
και μετατρέπουν την ουσία μιας εμπειρίας σε κείμενο. Στη θεμελιωμένη θεωρία πρέπει να μπορούν να κωδικοποιούν διαφορετικά δεδομένα, να κάνουν συνδέσεις, και να κατασκευάζουν θεωρίες.
Ο ποιοτικός ερευνητής και η ποιοτική ερευνήτρια πρέπει να μπορούν να αναλύουν δεδομένα από διαφορετικές πηγές, να γράφουν με συνοχή, συνεκτικότητα και πληροφορικότητα και να
προχωρούν πέρα από την απλή περιγραφή. Να συνδέουν στοιχεία και δεδομένα μεταξύ τους για να σχηματίσουν τη γενική εικόνα, να συνθέσουν το παζλ, να υφάνουν την ιστορία. Παράλληλα να
έχουν το στοιχείο του αναστοχασμού και είναι «ορατοί» στο κείμενό τους. Σε γενικές γραμμές, ο ποιοτικός ερευνητής (και η ποιοτική ερευνήτρια) είναι πολυτεχνίτης, πολυπράγμων, πολυμήχανος
ή κατασκευαστής, όπως μεταφράζεται ο γαλλικός όρος «bricoleur».

Σύμφωνα με τον Erickson, σε μεθοδολογικό επίπεδο ο πολυπράγμων ερευνητής κάνει συνεντεύξεις, μελετά καταγραφές και αρχεία και γράφει πυκνά αναστοχαστικά κείμενα. Σε θεωρητικό επίπεδο κινείται σε διάφορα ερμηνευτικά πλαίσια (δομιστικά, μεταδομιστικά, φαινομενολογικά, ερμηνευτικά), όπως τα περιγράψαμε πιο πάνω. Σε ερμηνευτικό επίπεδο κατανοεί ότι η ποιοτική έρευνα λαμβάνει υπόψη τα χαρακτηριστικά του ερευνητή και της ερευνήτρια, όπως είναι η προσωπική ιστορία, το βιολογικό και κοινωνικό φύλο, η κοινωνική τάξη και η εθνικότητα. Σε κριτικό επίπεδο καταλαβαίνει τη διαλεκτική, ερμηνευτική και διεπιστημονική φύση της ποιοτικής έρευνας. Σε πολιτικό επίπεδο αναγνωρίζει ότι δεν υπάρχει απολιτική έρευνα και ότι η γνώση έχει ιεραρχίες και συνδέεται με την εξουσία και τις πολιτικές θέσεις. Σε αφηγηματικό επίπεδο γνωρίζει ότι οι ερευνητές και οι ερευνήτριες γράφουν ιστορίες μέσα από θετικιστικές, μεταθετικιστικές, κονστρακτιβιστικές οντολογίες. Ιστορίες συνδεδεμένες με διαφορετικές μορφές αφήγησης και συγγραφής. Ιστορίες ως «ένα σύνθετο ψηφιδωτό· ως ένα αναστοχαστικό κολλάζ· ως ένα σύνολο ρεόντων διασυνδεδεμένων εικόνων και αναπαραστάσεων. Μια τέτοια ερμηνευτική δομή μοιάζει με ένα πολύχρωμο πάλπλωμα, ένα πραξιακό κείμενο, μια ακολουθία αναπαστάσεων που συνδέουν τα μέρη με το όλο».