Γράφει ο Μάριος Κουκουνάρας Λιάγκης
Η προσωπική θεωρία γενικά είναι η «στάση ζωής». Ο όρος αυτός εκφράζει ένα σύνολο από πεποιθήσεις που ενοποιούνται λόγω συναισθηματικής φόρτισης και που όλοι/ες κατέχουμε.
Αν σκεφτούμε τις πεποιθήσεις μας θα δούμε ότι έχουμε αξίες που καθορίζουν τη στάση ζωής μας και αυτές επηρεάζουν με τον έναν ή άλλον τρόπο τη ζωή μας και την κοσμοθεωρία μας
(Hogg & Vaughan, 2008, σ. 231-2). Αναφερόμαστε στις αξίες ως γενικές πεποιθήσεις για το δέον και τις κατάλληλες συμπεριφορές που μπορούν να επιτύχουν τους προσδοκώμενους
στόχους (Feather, 1994). Σε χρήση, επίσης, είναι ο όρος ιδεολογία, ως ένα ενοποιημένο σύστημα αξιών, κοινό για μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων, συνήθως με κοινωνικό ή πολιτικό σημείο αναφοράς, που εξυπηρετεί μία ερμηνευτική λειτουργία (Thompson, 1990). Η ιδεολογία, βέβαια, καλύπτεται από τον όρο «αξία», αφού είναι μία οπτική, πολλές φορές με
πολιτικό χρώμα, που ορίζει και σε κάποιες περιπτώσεις περιορίζει τη σκέψη εκείνου που την πρεσβεύει. (Hogg & Vaughan, 2008, σ. 233). Τα «ιδεολογικά διλήμματα» αποτελούν μέρος της καθημερινής μας σκέψης. Πώς απαντάμε σε αυτά άραγε;
Σκεφτείτε, για παράδειγμα, ως εκπαιδευτικοί τι απαντάμε στο δίλημμα μεταξύ της χρήσης εξουσίας στην τάξη και της ισότητας μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή/τριας (Billig, 1991). Δεν είναι εύκολη η απάντηση και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι συναπαρτίζουν την ιδεολογία μας, που αποτελεί μέρος των αξιών μας, οι οποίες αποτελούν ουσιαστικά τη φιλοσοφία, τη στάση ζωής μας. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την εκπαιδευτική πράξη είναι ενδογενείς και εξωγενείς. Ενδογενείς είναι οι πεποιθήσεις, οι εκπαιδευτικές θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις, οι αξίες, η ηθική, το άγχος, η ευρύτερη εκπαιδευτική εμπειρία, οι αντιλήψεις και οι στάσεις απέναντι στη μάθηση και τους μαθητές/τις μαθήτριες και ο προσωπικός/συναισθηματικός κόσμος (αυτοεκτίμηση, αυτοαποτελεσματικότητα κ.ά.). Οι εξωγενείς παράγοντες αφορούν το εκπαιδευτικό/μορφωτικό επίπεδο, τα γενικότερα εκπαιδευτικά προσόντα, οι αντικειμενικές συνθήκες (πίεση, χώρος εργασίας, εξοικείωση ή μη κ.ά.), η γνώση των Παιδαγωγικών θεωριών και η κατανόηση του ΑΠΣ, η επαγγελματική κατάρτιση και εξέλιξη, το κλίμα με τους/τις συναδέλφους, το ίδιο το σχολείο, η διοίκηση του σχολείου (Cassidy & Lawrence, 2000).
Ως εκπαιδευτικοί φαίνεται, λοιπόν, ότι η κοσμοθεωρία μας και όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν ακόμη περισσότερο την οπτική που έχουμε για τη μάθηση, πώς μαθαίνει ο άνθρωπος, και αντίστοιχα πώς καθοδηγούμε και συμβουλεύουμε στο πλαίσιο της εκπαίδευσης. Το τι πιστεύουμε για τον κόσμο και τον άνθρωπο (κοσμολογία και ανθρωπολογία) καθορίζει πώς διδάσκουμε και πώς αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο μας ως μέντορες.
Τι είναι η προσωπική εκπαιδευτική θεωρία;
Ως εκπαιδευτικοί έχουμε την προσωπική μας εκπαιδευτική θεωρία. Η αντίληψή μας για τη φύση της γνώσης, τον τρόπο μάθησης και τη διδακτική μεθοδολογία τη συναποτελούν. Αυτή
είναι, σύμφωνα με τα παραπάνω ένα θεωρητικό σύστημα ιδεών, πεποιθήσεων, αξιών και στάσεων, που αφορά την εκπαίδευση και τις διαδικασίες της, το μαθητικό δυναμικό, το
σχολικό περιβάλλον, τη διδακτέα ύλη και την κατανόηση-κατάκτησή της και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Kagan, 1992). Είναι αποτέλεσμα της εμπειρίας μας, των προσεγγίσεων που οι θεωρίες μάθησης έχουν αναπτύξει για τη διδασκαλία και τα αποτελέσματά της. Επίσης, προέρχεται από την εµπειρία που έχουμε ως µαθητές/τριες στη σχολική μας εκπαίδευση σε σχέση με τους δασκάλους/τις δασκάλες μας και ως διδάσκοντες/ουσες στο σχολείο ως εκπαιδευτικοί, καθώς και από την επικρατούσα διδακτική κουλτούρα, που διαμορφώνεται από το σύστημα. Είναι φανερό πως η προσωπική διδακτική θεωρία δεν είναι ένα απλό ζήτημα, που μπορεί να ερευνηθεί με ευκολία (Kagan, 1992). Κι αυτό γιατί παραμένει σε λανθάνουσα και ασυστηματοποίητη μορφή, σχεδόν πάντα άρρητη. Ας προσέξουμε όταν καλούμαστε οι εκπαιδευτικοί να μιλήσουμε για τις πεποιθήσεις μας τι γλώσσα χρησιμοποιούμε.
