Μανώλης Παπαϊωάννου, εκπαιδευτικός θεολόγος, υπ. Δρ. ΕΚΠΑ
«Η συνεργασία μου με τον εκπαιδευόμενο με έκανε πιο υπεύθυνη και πιο οργανωμένη. Είχα ένα αίσθημα χαράς που υποστήριζα κάποιον να ανακαλύψει δεξιότητες και χαρίσματα που έχει»
(Μέντορας Εκπαιδευτικός, 2018)
Με τον πρόσφατο νόμο 4823/2021 εισάγεται εκ νέου ο θεσμός του μέντορα στη σχολική μονάδα, με σκοπό να καθοδηγεί και να υποστηρίζει κάθε νεοδιοριζόμενο ή αναπληρωτή ή ωρομίσθιο εκπαιδευτικό, με προϋπηρεσία μικρότερη από πέντε έτη. Πέρα από την αναφορά του συγκεκριμένου νόμου ότι η θητεία ενός/μίας εκπαιδευτικού ως μέντορα θα συνεκτιμάται κατά την ατομική του/της αξιολόγηση, καθώς και κατά την επιλογή στελεχών εκπαίδευσης, δεν υπάρχουν περισσότερα δεδομένα που θα ενθαρρύνουν την προσωπική απόφαση ενός/μιας εκπαιδευτικού να αναλάβει έναν τέτοιο ρόλο.
Αν και σε διεθνές επίπεδο ο ρόλος του συμβούλου-μέντορα στον χώρο της εκπαίδευσης είναι μια συνήθης πρακτική, στον ελληνικό χώρο η εμπλοκή σε μια διαδικασία άσκησης μεντορικής καθοδήγησης είναι ίσως συνδεδεμένη με παράγοντες που αποθαρρύνουν ή καθιστούν αβέβαιη μια τέτοια επιλογή. Λογικές σκέψεις και βάσιμα επιχειρήματα φαίνεται να υπερισχύουν έναντι της πρόθεσης ανάληψης μεντορικού ρόλου: «Δεν ενδιαφέρομαι για τη μοριοδότηση, αφού δεν σκοπεύω να διεκδικήσω κάποια ανώτερη θέση», «Ο χρόνος μου είναι λιγοστός, δεν θέλω να αναλάβω ένα πρόσθετο βάρος», «Δεν είμαι ικανός/ή να ασκήσω έναν τέτοιο ρόλο», «Αισθάνομαι ανασφάλεια, αν πρέπει να παρακολουθούν άλλοι τη διδασκαλία μου», «Σε άλλες χώρες ο μέντορας λαμβάνει μια υλική ανταπόδοση για αυτό που καλείται να κάνει», «Σε λίγα χρόνια θα βγω στη σύνταξη, τι νόημα έχει πια;» κ.ά. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι πολλά από τα παραπάνω, φυσικά, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, καθώς μια ενδεχόμενη επιβάρυνση σε προσωπικό χρόνο και κόπο, ακόμα και ο κίνδυνος ανεπαρκούς άσκησης καθοδήγησης, αποτελούν αξιοσημείωτους παράγοντες που κάποιες φορές δυνητικά μπορεί να προκαλέσουν άγχος ή και ψυχολογική φθορά στον/στην εκπαιδευτικό-μέντορα. Πέρα, όμως, από τις δεδομένες αναστολές ή τα όποια υπηρεσιακά και επαγγελματικά κίνητρα, ποιοι μπορεί να είναι εκείνοι οι παράγοντες ή τα ανταποδοτικά οφέλη, που ενδεχομένως ωθούν έναν/μία εκπαιδευτικό στο να διευρύνει τον ρόλο που ήδη έχει, τολμώντας ένα επιπλέον βήμα προς την κατεύθυνση της καθοδήγησης νέων ή υποψηφίων εκπαιδευτικών;
Σε ένα πρώτο επίπεδο, μπορούμε να σημειώσουμε ότι η εμπειρία άσκησης της μεντορείας ασκεί θετική επίδραση στην προσωπική και επαγγελματική ταυτότητα των εκπαιδευτικών, που αναλαμβάνουν έναν τέτοιο ρόλο (Walters, Robinson, & Walters, 2020). Οι μέντορες αναγνωρίζουν ότι, μέσα από την εμπειρία της εκπαίδευσης νέων ή υποψηφίων εκπαιδευτικών, καθώς και από τις συνεργατικές σχέσεις που αναπτύσσονται, μπορούν και οι ίδιοι/ες να έχουν ευκαιρίες άμεσης ή έμμεσης προσωπικής μάθησης (Aderibigbe, 2014· Lopez‐Real & Kwan, 2005). Ισχυρίζονται ότι τους δίνεται η ευκαιρία να συνομιλούν με άλλους/ες εκπαιδευτικούς, σχετικά με τη διδασκαλία, και να μην αισθάνονται απομονωμένοι ως εκπαιδευτικοί αλλά ως ένα κομμάτι μιας ευρύτερης κοινότητας μάθησης. Μέσα από την άσκηση του μεντορικού τους ρόλου μπορούν να αποκομίζουν νέες ιδέες και παιδαγωγικές οπτικές, αλλά και να δοκιμάζουν βελτιωμένες διδακτικές στρατηγικές, που «αναζωογονούν» αυτό που ήδη κάνουν. Όχι μόνο ενισχύονται στη διδακτική τους πράξη, αλλά αποκτούν ταυτόχρονα επικοινωνιακές και ηγετικές δεξιότητες. Επιτυγχάνουν, ακόμα, να έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη διδασκαλία τους και παρουσιάζουν βελτιωμένες σχέσεις όχι μόνο με τους μαθητές/τις μαθήτριες αλλά και με τους/τις συναδέλφους τους (Hanson & Moir, 2008· Hobson, Ashby, Malderez, & Tomlinson, 2009· Hudson, 2013· Iancu-Haddad & Oplatka, 2009).
Οι εκπαιδευτικοί που αναλαμβάνουν μεντορικό ρόλο έχουν, επιπλέον, την ευκαιρία να γίνονται «στοχαστικοί συνοδοιπόροι» της μάθησης, μαθαίνοντας και οι ίδιοι/ες μέσα από την αλληλεπίδραση και τον αναστοχασμό της διδακτικής τους πράξης (Φρυδάκη, 2015, σ. 336). Η παροχή καθοδήγησης σε νέους/ες ή υποψήφιους/ες εκπαιδευτικούς αποτελεί επίσης κίνητρο, για να διερωτώνται για τη δική τους διδακτική φιλοσοφία και τις παιδαγωγικές τους δεξιότητες, διαδικασία που διευκολύνει παράλληλα και την επαγγελματική τους ανάπτυξη (Lopez‐Real & Kwan, 2005).
Ίσως, όμως, το πιο σημαντικό μερίδιο από τα οφέλη του μεντορικού ρόλου καταλαμβάνουν όσα διαδραματίζονται σε συναισθηματικό επίπεδο και αφορούν στις προσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα σε ένα μεντορικό ζεύγος, σχέσεις διαπροσωπικές, ακόμα και φιλικές. Έρευνες αναδεικνύουν ότι μέσα από τον μεντορικό ρόλο οι εκπαιδευτικοί μοιράζονται τις δεξιότητες και τις εμπειρίες τους, και αντλούν ικανοποίηση, αυτοεκτίμηση και υπερηφάνεια, ιδιαίτερα όταν βλέπουν αυτούς/ές που καθοδηγούν να προοδεύουν χάρη στη δική τους επίδραση. Αλλά και η αναγνώριση ενός τέτοιου ρόλου από την εκπαιδευτική κοινότητα στην οποία ανήκει ο/η εκπαιδευτικός-μέντορας, όσο και αν μια τέτοια προοπτική ίσως δεν φαντάζει για πολλούς/ές ένα επαρκές κίνητρο, μπορεί να οδηγεί σε βελτίωση της προσωπικής αυτοεκτίμησης των μεντόρων-εκπαιδευτικών (Hobson, κ.ά., 2009· Iancu-Haddad & Oplatka, 2009· Nolan, 2017).
Η ανάληψη μεντορικού ρόλου είναι σε κάθε περίπτωση μια προσωπική επιλογή. Μια επιλογή που απαιτεί στάθμιση πολλών παραγόντων, σίγουρα όμως προσφέρει ένα γόνιμο παιδαγωγικό ταξίδι με όμορφους προσωπικούς και επαγγελματικούς προορισμούς. Πολλοί από τους ενδοιασμούς και τις αναστολές που δυσκολεύουν μια τέτοια απόφαση, μπορούν να καμφθούν μέσα από προηγούμενη εκπαίδευση και κατάλληλη προετοιμασία, στο πλαίσιο μιας συνεχούς μαθησιακής πορείας κάθε εκπαιδευτικού. Είναι πολύ παρήγορο ότι, σήμερα, παρά τις όποιες δυσκολίες, υπάρχει ένα αυξημένο ενδιαφέρον στην κοινότητα των εκπαιδευτικών για εστιασμένη επιμόρφωση σχετικά με τη μεντορεία, και τη συμβουλευτική νέων και υποψηφίων εκπαιδευτικών. Άλλωστε, η προσωπική μου διάθεση να είμαι καλός/ή στην εκπαιδευτική μου ιδιότητα, προσπαθώντας διαρκώς να εξελίσσομαι πάνω σε αυτό που κάνω, αποτελεί ίσως από μόνη της μια πολύ καλή ένδειξη ότι μπορώ να αναλάβω, αντίστοιχα, έναν επιπλέον εκπαιδευτικό ρόλο και να λειτουργήσω παράλληλα όχι μόνο ως καλός/ή εκπαιδευτικός αλλά και ως αποτελεσματικός/ή μέντορας.
