Γράφει ο Κώστας Καρατάσος
Ο Gert Biesta σήμερα είναι ο πιο επιδραστικός επιστήμονας της Παιδαγωγικής και της Φιλοσοφίας της Εκπαίδευσης. Έχει εκατομμύρια αναφορές και έχει αλλάξει σε εκατομμύρια ανθρώπους, επιστήμονες, πολιτικούς, μικρούς και μεγάλους τον τρόπο που σκέφτονται τη μάθηση και την εκπαίδευση. Τον καλούν και συνδράμει σε εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις σε αρκετά κράτη, πρόσφατα και στη χώρα του, την Ολλανδία, και διδάσκει ανά τον κόσμο τις προσεγγίσεις του, αλλά και τις προτάσεις του για μία νέα εκπαίδευση.
Αυτό θα γίνει και για πρώτη φορά στην Ελλάδα, καλεσμένος του Ε.Κ.Π.Α. και του Learn Inn ΕΚΠΑ στις 23 Ιουνίου 2023.
Η μάθηση είναι πρόβλημα;
Για τον Gert Biesta η έννοια μάθηση και ο τρόπος που έχει επιδράσει στην εκπαίδευση είναι ένα πρόβλημα. Στο κεφάλαιό του “Interrupting the politics of learning”* στο έργο του Knud Illeris γράφει στην εισαγωγή: “Στο προοίμιο του βιβλίου του Φαντάσματα του Μαρξ, ο Jacques Derrida γράφει ότι «το να ζεις, εξ ορισμού, δεν είναι κάτι που κάποιος το μαθαίνει» (Derrida, 1994, σ. xviii). Εάν αυτό είναι πράγματι έτσι, και αν είναι έτσι εξ ορισμού, τότε οι ακόλουθες γραμμές, που προέρχονται από τoν πρόλογο της έκθεσης της UNESCO από το Διεθνές Φόρουμ της Σαγκάης του 2010 για τη Διά Βίου Μάθηση, μπορεί να ακούγονται ίσως λίγο «παράταιρες». Διαβάζουμε:
Ζούμε σήμερα σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο και πολύπλοκο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό κόσμο στον οποίον πρέπει να προσαρμοστούμε με την ολοένα ταχύτερη απόκτηση νέων γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων σε ένα ευρύ φάσμα πλαισίων. Ένα άτομο δεν θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ζωής, εκτός αν αυτός ή αυτή γίνει ένας/μία διά βίου μανθάνων/νουσα και μια κοινωνία δεν θα είναι βιώσιμη αν δεν καταστεί μια κοινωνία της μάθησης. (Yang & Valdés- Cotera, 2011, p. v)
Ισχυρισμοί όπως αυτοί – που σχεδόν ακούγονται σαν απειλές (Δεν θα είσαι σε θέση να αντιμετωπίσεις τις προκλήσεις της ζωής, αν δεν γίνεις ένας διά βίου μανθάνων! Η κοινωνία δεν θα είναι βιώσιμη αν δεν γίνει μια κοινωνία μάθησης!) – έχουν καταστεί υπερβολικά συνηθισμένοι τον τελευταίο καιρό, έτσι ώστε να μπορεί κάλλιστα να υποστηριχθεί ότι ζούμ
ε τώρα σε μια «εποχή της μάθησης»…
Στην εποχή της μάθησης περιβαλλόμαστε από ισχυρισμούς ότι η μάθηση είναι κάτι καλό και επιθυμητό, και συχνά από ισχυρισμούς ότι είναι εγγενώς καλό και επιθυμητό.
Περιβαλλόμαστε επίσης από ισχυρισμούς ότι η μάθηση είναι κάτι αναπόφευκτο, κάτι που πρέπει να κάνουμε και δεν μπορούμε να μην το κάνουμε, και ως εκ τούτου πρόκειται για κάτι που θα πρέπει να λαμβάνει χώρα όχι μόνο σε σχολεία, κολέγια και πανεπιστήμια, αλλά στην πραγματικότητα θα πρέπει να συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, εκτεινόμενη τόσο χρονικά (η ιδέα της μάθησης σε όλο το μήκος της ανθρώπινης ζωής / lifelong learning) όσο και χωρικά (η ιδέα της μάθησης σε όλο το εύρος της ζωής, δηλαδή η μάθηση που διαπερνά όλες τις πτυχές της ζωής μας -lifewide learning). Αλλά
- Είναι η μάθηση όντως «ο θησαυρός μέσα μας»; όπως προτάθηκε στον τίτλο της έκθεσης της UNESCO του 1996 που συντάχθηκε από τον Jacques Delors και τους συναδέλφους του (Delors et al., 1996).
- Είναι πράγματι αναπόφευκτη η μάθηση;
- Είναι ένα «αναπόφευκτο βιολογικό γεγονός το ότι μαθαίνουμε όπως αναπνέουμε, όλη την ώρα, χωρίς να το σκεφτόμαστε» (Field, 2000, σ. 35);
- Είναι, επομένως, η μάθηση πράγματι κάτι που θα πρέπει να διαπερνά τη ζωή μας, από το σούρουπο μέχρι την αυγή, από το λίκνο έως τον τάφο, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο; και
- Είναι επομένως απολύτως λογικό να υπάρχουν Ευρωπαϊκοί Δείκτες Διά Βίου Μάθησης που μετρούν με εξαιρετική λεπτομέρεια πόσο «καλά», κάθε μία ευρωπαϊκή χώρα, αλλά και κάθε άτομο, πώς τα πάει στη μάθησή του (βλέπε Ομάδα Ανάπτυξης ELLI, 2008, βλέπε επίσης Biesta, 2012a);”
Μπορούμε να αντισταθούμε στην εξουσία της μάθησης;
Ο Gert Biesta θέτει “ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα για την «εποχή της μάθησης», δηλαδή σχετικά με την προφανή παντοδυναμία της μάθησης στην εποχή μας και τις ζωές μας. Τα ερωτήματα αυτά έχουν εν μέρει να κάνουν με τον λόγο (discourse) περί της μάθησης και των προβλημάτων της. Επίσης, έχουν εν μέρει να κάνουν με τη δύναμη (power), δηλαδή με τους τρόπους με τους οποίους, μέσω του λόγου περί μάθησης, ασκείται η εξουσία. Και έχουν να κάνουν με την αντίσταση, δηλαδή με το ερώτημα, αν εμείς πρέπει να αντισταθούμε στην «απαίτηση» για μάθηση και, αν ναι, πώς θα μπορούσαμε να το κάνουμε αυτό.”
Με αυτόν τον προβληματισμό, αλλά κυρίως με απαντήσεις έρχεται ο Gert Biesta στην Ελλάδα σε μία ανοιχτή ομιλία στις 23.6 στο Πανεπιστήμιο, στην Αθήνα και ένα workshop στις 24.6 στην Πανεπιστημιούπολη (https://learninn.cce.uoa.gr/seminaria/o-gert-biesta-stin-ellada/).
*Μετάφραση από Λιντζέρη Παρασκευά & Προφύρη Ιωάννα από το βιβλίο του Gert Biesta “Contemporary Theories of Learning”.
