Γράφει ο Μάριος Κουκουνάρας-Λιάγκης
Η ανατροφοδότηση είναι η διόρθωση που παραδοσιακά ακολουθούν οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διόρθωση, η οποία παραδοσιακά στηρίζεται στην επισήμανση του λάθους είναι η αρνητική ανατροφοδότηση. Σε αυτήν, σε κάποιες περιπώσεις προσφέρεται και το σωστό, αλλά χωρίς αποτελεσματική μάθηση και αλλαγή, αφού δεν στηρίζεται σε εμπειρία ώστε ο μαθητής/η μαθήτρια να ακολουθήσει τη σωστή πορεία σκέψης την επόμενη φορά. Η θετική ανατροφοδότηση είναι μία εποικοδομητική και ισχυρή διαδικασία, που στηρίζεται στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή/τριας και καθορίζεται από τα μαθησιακά αποτελέσματα που αναμένονταν από τη διδασκαλία ή την εργασία, τα οποία αποτελούν και τα κριτήρια της αξιολόγησης. Είναι ουσιαστικά σαφής και ειλικρινής αποτίμηση των δυνατών σημείων και των τομέων βελτίωσης των μαθητών/τριών, καθιστώντας διαφανή τα κριτήρια για την επίτευξη των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων. Θεωρείται για αυτό μία δημοκρατική παιδαγωγική προσέγγιση (Council of Europe, 2018), που βρίσκεται στο επίκεντρο του δημοκρατικού πολιτισμού και έχει μεγάλη εκπαιδευτική αξία.
Σε μετά-ανάλυση, που έκαναν οι Wisniewski, Zierer, Hattie (2020), σε 435 μελέτες (k = 994, N > 61.000) σχετικά με τις επιπτώσεις στη μάθηση των μαθητών/τριών της ανατροφοδότησης υποδεικνύεαται μια μεσαία επίδραση (d = 0,48) της ανατροφοδότησης στη μάθηση των μαθητών. Όμως η ίδια ανάλυση καταδεικνύει ότι υπάρχει μεγάλη ετερογένεια στα πλαίσια των μελετών και στο πώς θεωρείται η ανατροφοδότηση σε αυτά. Η ανατροφοδότηση δεν μπορεί να γίνει κατανοητή ως μια ενιαία συνεπής μορφή παρέμβασης που ισχύει σε όλα τα πλαίσια, αφού επηρεάζεται ουσιαστικά από το περιεχόμενο των πληροφοριών που μεταφέρεται, αλλά και από τις γνώσεις και τις δεξιότητες στις οποίες αναφέρεται. Έχει υψηλότερο αντίκτυπο στα αποτελέσματα των γνωστικών και κινητικών δεξιοτήτων παρά στα αποτελέσματα των κινήτρων και της συμπεριφοράς.
Γενικά, πάντως, τα αποτελέσματα της μετά-ανάλυσης αυτών των μελετών υποδηλώνουν ότι η ανατροφοδότηση δικαίως έχει γίνει το επίκεντρο της διδακτικής έρευνας και πρακτικής.
Πώς όμως ο/η εκπαιδευτικος μπορεί να ανατροφοδοτεί θετικά;
Οι ερευνητές θέτουν τα βασικά συστατικά στοιχεία της ανατροφοδότησης:
Να ακούτε: Ο/η εκπαιδευτικός πρέπει να ακούει πραγματικά αυτά που λένε και αισθάνονται οι μαθητές/τριες για την απόδοσή τους.
Να ενημερώνετε: Ο/η εκπαιδευτικός πρέπει να απαντά ενεργά, προκειμένου να επιβεβαιώνει ότι ακούει και καταλαβαίνει τι λένε οι μαθητές/τριες. Στη συνέχεια, θα πρέπει να συνοψίζει τα βασικά σημεία όσων επεσήμαναν οι μαθητές/τριες και, μετά, θα πρέπει να λέει την άποψή του/της συμφωνώντας ή διαφωνώντας με αυτά.
Να συζητάτε: Ο/η εκπαιδευτικός πρέπει να επικεντρώνεταιί σε συγκεκριμένα σημεία ή/και συγκεκριμένα περιστατικά και να συζητά τα θετικά στοιχεία τους και τις βελτιώσεις που χρειάζονται.
Να κάνετε ερωτήσεις: Είναι πιο αποτελεσματικό το να κάνει ερωτήσεις ο/η εκπαιδευτικός, κατά τη διάρκεια της συζήτησης. Ακόμη και όταν η δήλωση που κάνει, περιέχει αξιολόγηση, καλό είναι να ωθήσει τους/τις μαθητές/τριες να σκεφτούν τα βασικά στοιχεία που τονίζει σε αυτήν τη δήλωση.
Να συμφωνείτε: Και τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να συμφωνήσουν και να καταγράψουν ποιες περαιτέρω ενέργειες απαιτούνται, ώστε να βελτιώσει την απόδοσή του ο μαθητής/τρια.
Πότε μία ανατροδότηση είναι αποτελεσματική;
Οι Valerie Shute (2008), John Hattie και Gregory Yates (2014, σελ. 64-70) προτείνουν διάφορες αρχές στους/στις εκπαιδευτικούς για την παροχή αποτελεσματικής ανατροφοδότησης που ενισχύει τη μάθηση:
- Να είστε συγκεκριμένοι και σαφείς με βάση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των διαχειρίσιμων μονάδων, να κρατάτε τα πράγματα απλά και να είστε ευθείς, για να αποφύγετε να καταβάλετε τον/τη μαθητή/τρια.
- Να επικεντρώνεστε πάντα στην εργασία, διαχωρίζοντας και αξιολογώντας τους στόχους και τις επιδόσεις του/της μαθητή/τριας και όχι τον ίδιο τον/ την μαθητή/τρια.
- Να είστε φανερά αντικειμενικοί/ες και αμερόληπτοι/ες.
- Να παρέχετε επαναλαμβανόμενα ανατροφοδότηση στο τέλος κάθε εργασίας, ώστε να μπορούν οι μαθητές/τριες να θέτουν απαιτητικούς μαθησιακούς στόχους και να προσδιορίζουν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα μέσω της λήψης ανατροφοδότησης.
- Να χρησιμοποιείτε την ανατροφοδότηση, για να εντοπίζετε τις ελλείψεις στις διαδικασίες διδασκαλίας, ώστε να προχωρήσετε σε βελτιώσεις.
- Μην συγχέετε τον έπαινο με τη διαδικασία της ανατροφοδότησης. Φυσικά, ένας μικρός έπαινος ενισχύει το θετικό κλίμα στην τάξη και τη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και αξιολογητή.
Βάσει των παραπάνω και των αναφορών του εκπαιδευόμενου, οι εκπαιδευτικοί παρέχουν στους εκπαιδευόμενους διαμορφωτική ανατροφοδότηση για τα δυνατά και αδύναμα σημεία τους και για τις δυνατότητες εξέλιξης.
