Γράφει ο Πέτρος Γαλάνης
Η σχολική ένταξη ορίζεται ως η φοίτηση των μαθητών/τριών με αναπηρία στις ίδιες τάξεις με τους/τις τυπικής ανάπτυξης συμμαθητές/τριές τους, όπου τους δίνεται η δυνατότητα να μετέχουν στις ίδιες δραστηριότητες και μαθησιακές ρουτίνες και να προοδεύουν μαθησιακά και κοινωνικά. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των μαθητών/τριών με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) που φοιτούν στο γενικό σχολείο. Υπολογίζεται πως περισσότερα από τα μισά παιδιά με τη συγκεκριμένη διαταραχή φοιτούν σε πλαίσια της γενικής αγωγής με ή χωρίς υποστήριξη.
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι μαθητές/τριες με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) κατά την ένταξη τους στο σχολείο; Προκλήσεις που σχετίζονται με τη φύση της διαταραχής και τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού συστήματος δυσχεραίνουν την προσπάθεια ουσιαστικής ένταξής τους. Για παράδειγμα, μόλις το 20% των μαθητών/τριών με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) υψηλής λειτουργικότητας αναπτύσσει κοινωνικές και φιλικές σχέσεις στο σχολικό πλαίσιο. Συχνά, η παρουσία τους αγνοείται από τους/τις συμμαθητές/τριές τους και απασχολούνται μεγάλο μέρος του διαλείμματος με μονήρεις δραστηριότητες.
Σε μαθησιακό επίπεδο, συμμετέχουν εποικοδομητικά στη μαθησιακή διαδικασία, κατά 50% λιγότερο, από τους/τις συμμαθητές/τριές τους. Παρουσιάζουν δυσκολίες στην αναγνωστική κατανόηση, οι οποίες συσχετίζονται με τα ελλείμματα στον προφορικό λόγο. Δυσκολεύονται στην παραγωγή μακροσκελών γραπτών κειμένων. Ενδέχεται να παρουσιάζουν ελλείμματα στη λεπτή κινητικότητα και τον οπτικοκινητικό συντονισμό, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται στη γραφή. Υπολείπονται στις δεξιότητες επίλυσης μαθηματικών προβλημάτων κυρίως εξαιτίας των ελλειμάτων τους στην κατανόηση της ανάγνωσης και στις επιτελικές λειτουργίες.
Σε ποιους τομείς πρέπει να εστιάζει το Εξατομικευμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα;
Η χωρική ένταξη των παιδιών με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) στο γενικό σχολείο, από μόνη της δεν επαρκεί και δεν διασφαλίζει την πρόοδό τους. Η αντιμετώπιση των παραπάνω δυσκολιών απαιτεί την κατάρτιση Εξατομικευμένου Εκπαιδευτικού Προγράμματος (ΕΕΠ) εστιασμένου σε τομείς όπως οι κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, οι δεξιότητες που σχετίζονται με την εποικοδομητική συμμετοχή στη μαθησιακή διαδικασία και οι δεξιότητες που σχετίζονται με τους κανόνες συμπεριφοράς που διέπουν τη σχολική ζωή.
Ποιες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις ενδείκνυνται για την αντιμετώπιση των δυσκολιών;
Ως εμπεριστατωμένες διδακτικές τεχνικές και διαδικασίες που προάγουν την ένταξη των παιδιών με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) στο γενικό σχολείο θεωρούνται, μεταξύ άλλων: τα συστήματα ενίσχυσης, η ανάπτυξη κινήτρων, η παροχή τμηματικής βοήθειας, η αξιοποίηση της τεχνολογίας, τα οπτικά βοηθήματα και τα προγράμματα αυτο-απασχόλησης, η παρουσίαση προτύπου προς μίμηση μέσω βίντεο, η ανάλυση έργου, η κατ’ ευκαιρία μάθηση, οι κοινωνικές ιστορίες, η αυτοδιαχείριση, η προπαρασκευαστική εκπαίδευση, οι στρατηγικές που βασίζονται στη μεσολάβηση συνομηλίκων, η τροποποίηση των συνθηκών εκπαίδευσης, η λειτουργική αξιολόγηση της συμπεριφοράς.
Ορισμένα βασικά σημεία που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη κατά τη συνεργασία με τους γονείς: Η συνεργασία και ουσιαστική επικοινωνία με τους γονείς αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία της σχολικής ένταξης. Η ουσιαστική επικοινωνία βασίζεται στην αμφίδρομη ανταλλαγή πληροφοριών, απόψεων και προβληματισμών, καθώς και στην ενεργητική ακρόαση. Για παράδειγμα, εκτός από τις δυσκολίες είναι σημαντικό να επισημαίνονται ακόμα και τα μικρά βήματα προόδου, καθώς αυτό λειτουργεί ανατροφοδοτικά για τους γονείς των παιδιών με αναπηρία, οι οποίοι ενδεχομένως έχουν βιώσει έντονη ματαίωση και απογοήτευση από την απουσία προόδου ή τον πολύ αργό ρυθμό μάθησης του παιδιού τους.
